Rechtsbijstand in Vlaanderen: Wat houdt het in voor particulieren?

Voor particulieren zijn er verschillende manieren om juridische steun te krijgen:

Gratis juridisch advies (eerstelijnsbijstand)

Heb je een eenvoudige juridische vraag over bijvoorbeeld huur, burenruzies of een geschil met een webshop? Dan kan je terecht bij het OCMW, CAW, een justitiehuis of de Commissie voor Juridische Bijstand (CJB). Daar kan je gratis en vrijblijvend een eerste advies krijgen. Voor een meer uitvoerig advies zal men jou steeds doorverwijzen naar een advocaat.

Pro-Deo advocaat (tweedelijnsbijstand)

Er wordt gekeken naar het netto maandinkomen (na sociale en fiscale inhoudingen) van de aanvrager, en of deze persoon personen ten laste heeft.

1. Inkomensvoorwaarden (2025)

Er wordt gekeken naar het netto maandinkomen (na sociale en fiscale inhoudingen) van de aanvrager, en of deze persoon personen ten laste heeft.

• Alleenstaande:
  • Volledig kosteloze bijstand: inkomen ≤ €1.634
  • Gedeeltelijk kosteloze bijstand: inkomen tussen €1.634 en €1.925
  
  
• Samenwonende of gehuwde persoon (met of zonder inkomen):
  • Volledig kosteloze bijstand: gezamenlijk inkomen ≤ €2.229
  • Gedeeltelijk kosteloze bijstand: gezamenlijk inkomen tussen €2.229 en €2.520
  
  
• Verhoging bij personen ten laste:
  • Per persoon ten laste mag je €390 bijtellen bij bovengenoemde inkomensgrenzen
  
  
• Een persoon ten laste is:
  • een kind waarvoor kinderbijslag wordt ontvangen;
  • een persoon met een handicap in het huishouden;
  • of iemand zonder eigen inkomen die inwoont en financieel afhankelijk is.
• Opmerking: Bepaalde inkomsten (zoals leefloon of alimentatie) kunnen onder specifieke voorwaarden worden uitgesloten of beperkt meegerekend.

2. Automatisch recht op volledig kosteloze bijstand (categorieën)

Volledige kosteloze juridische bijstand wordt automatisch toegekend aan volgende categorieën van personen, zonder inkomensonderzoek:

1. Personen met leefloon of een gelijkgestelde steun via het OCMW;
2. Personen met een schuldregeling via de arbeidsrechter (collectieve schuldenregeling of schuldbemiddeling);
3. Gedetineerden;
4. Personen met een geestelijke ziekte die gedwongen werden opgenomen;
5. Asielzoekers of personen in een procedure van internationale bescherming;
6. Minderjarigen;
7. Personen die erkend zijn als staatloze;
8. Personen in een insolventieprocedure als natuurlijke persoon;
9. Slachtoffers van mensenhandel of bepaalde vormen van geweld, met attest van erkende instantie;
10. Personen met een handicap met een verhoogde tegemoetkoming.

3. Bijdrage in geval van gedeeltelijk kosteloze bijstand

Bij gedeeltelijke kosteloze juridische bijstand betaalt de cliënt een vaste bijdrage per prestatie van de advocaat, doorgaans €25 per prestatie, met een maximum van €125 per procedure.
Voldoe je aan de voorwaarden? Dan kom je mogelijks in aanmerking voor een pro-Deo advocaat, die je volledig of deels kosteloos bijstaat tijdens een juridische procedure.

4. Rechtsbijstandverzekering

Een rechtsbijstandverzekering komt tussen voor advocaatkosten, expertises en gerechtskosten. Deze verzekering is vaak aanvullend bij je auto- of familiale verzekering, maar je kan ook kiezen voor een afzonderlijke polis.
Typische conflicten waarbij rechtsbijstand van pas komt:

• Strafrechtelijke verdediging voor de politierechtbank;
• Problemen met een aankoop of dienst;
• Arbeidsgeschillen (bv. ontslag);
• Familiezaken zoals echtscheiding of erfenis;
• Burenruzies of schadeclaims;
• Schulden of incasso’s.

Welke rechtsbijstandverzekering heb je nodig?

Er zijn verschillende soorten rechtsbijstandverzekeringen in Vlaanderen:

• Afzonderlijke rechtsbijstandverzekering: Een aparte polis die een brede dekking biedt voor privé of professionele conflicten. Bij zo een algemene rechtsbijstandverzekering kreeg je eerst nog een fiscaal voordeel maar dit werd vanaf 2025 afgeschaft.
• Aanvullende module bij een andere verzekering: Bijvoorbeeld rechtsbijstand bij je autoverzekering (voor verkeersongevallen of strafrechtelijke verdediging) of bij je familiale verzekering (voor schade aan derden).

Belangrijk: Je moet de verzekering al hebben vóór het conflict ontstaat. Je kan dus niet achteraf een polis afsluiten om iets lopend te dekken. Check altijd goed de voorwaarden en laat je adviseren door een onafhankelijke makelaar.

Conclusie: Rechtsbijstand is geen overbodige luxe

Of je nu consument bent of ondernemer, juridische conflicten kunnen snel opduiken — en al snel hoge kosten met zich meebrengen. Dankzij een goede rechtsbijstandverzekering sta je sterker, zowel financieel als juridisch. Ook hier geldt de uitdrukking: “Voorkomen is beter dan genezen”